DARAH PAHLAWAN

Di sebalik krisis di Mali, Algeria

Oleh MUHAMMAD AFIFI ABDUL RAZAK
afifi@uum.edu.my
PENULIS ialah pensyarah sains politik di Pusat Pengajian Antarabangsa, Kolej Undang-undang, Kerajaan dan Pengajian Antarabangsa, Universiti Utara Malaysia (UUM), Sintok, Kedah Darulaman.

Baru-baru ini, sebuah negara di utara Afrika, Mali sedang hebat dilanda krisis yang sangat serius. Kumpulan pemberontakan tempatan yang dikenali sebagai Tuareg yang dikatakan mempunyai hubungan secara tidak langsung dengan kumpulan pengganas antarabangsa, al-Qaeda, cuba untuk menguasai separuh daripada kawasan utara Mali.

Pada masa yang sama, keadaan politik dalam Mali menjadi semakin serius awal tahun ini apabila kumpulan Jihadis pula sedang cuba mengembangkan pengaruhnya ke selatan negara tersebut menghampiri ibu negara Mali, Bamako.

Sebagaimana yang sudah dijangka, krisis di Mali ini telah mengundang campur tangan asing. Perancis, selaku negara bekas penjajah Mali, mengambil tindakan campur tangan dengan 'kebenaran' oleh Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu (PBB) dan 'undangan' oleh kerajaan Mali.

Pada tanggal 11 Januari 2013, pesawat-pesawat pejuang Perancis telah memasuki ruang udara Mali dan bertindak mengebom kumpulan pemberontak Tuareg serta kubu-kubu mereka. Pada ketika ini, ibu negara Mali, Bamako kelihatan agak selamat.

Tetapi Perancis sebenarnya telah melakukan satu tindakan yang berisiko tinggi. Tiada sapa tahu apakah matlamat utama campur tangan Perancis di negara tersebut dan bagaimana tentera Perancis dapat keluar daripada Mali dengan selamat. Untuk perkembangan terkini, keadaan di Mali dikatakan agak positif apabila bandar Diabaly berjaya ditawan semula oleh tentera kerajaan Mali dengan bantuan tentera Perancis.

Pada masa yang sama, satu insiden lain juga telah berlaku di negara yang berjiran dengan Mali, Algeria. Kumpulan Jihadis telah melancarkan serangan terhadap kompleks pengeluaran minyak dan gas di In Amenas di kawasan negara tersebut. Seramai 41 orang pekerja telah dijadikan tebusan.

Perkembangan terbaharu, pasukan keselamatan Algeria menemui 25 mayat warga asing yang dijadikan tebusan di kompleks pemprosesan gas In Amenas, timur Algeria semalam. Bagaimanapun, jumlah sebenar kematian masih belum disahkan

Kumpulan penyerang tersebut telah menuntut pembebasan tiga anggotanya yang sedang ditahan di penjara Amerika Syarikat serta menuntut negara-negara kuasa Barat supaya menghentikan tindakan campur tangan mereka dalam krisis di Mali.

Sepintas lalu, kita mungkin mengatakan bahawa kedua-dua insiden ini berlaku secara kebetulan sahaja. Ini kerana konflik antarabangsa ialah sesuatu yang tidak boleh dijangka sama sekali. Ia boleh berlaku di mana-mana dan pada bila-bila masa sahaja. Kadangkala konflik antarabangsa boleh berlaku tanpa sebarang amaran.

Biasanya konflik antarabangsa mempunyai bentuk kelakuannya masing-masing. Ini ialah pendapat umum. Pun begitu, kita tidak boleh mengetepikan sama sekali pendapat alternatif yang mengatakan bahawa konflik antarabangsa juga boleh dirancang secara sulit oleh pihak-pihak tertentu yang berkepentingan di kawasan tersebut.

Krisis di Mali ini telah menimbulkan dua andaian penting untuk difikirkan bersama. Pertama, ia merupakan satu isyarat kepada bermula satu episod baru war on terror yang diterajui oleh Amerika Syarikat dan sekutunya bakal memindahkan pusat aktiviti utama war on terror ini daripada benua Asia ke Afrika.

Beberapa tahun yang lalu, seorang penulis Amerika Syarikat, Princeton N. Lyman, menulis dalam artikelnya yang bertajuk 'The War on Terrorism in Africa' membincangkan mengenai sejarah dan perkembangan aktiviti terorisme global yang sedang pesat berkembang di benua Afrika seawal tahun 1990-an.

Kumpulan-kumpulan pengganas ini dikatakan mempunyai hubungan dengan kumpulan al-Qaeda dan beberapa buah negara di kawasan utara Afrika telah dijadikan sebagai tempat memproses bahan untuk senjata kimia bagi kegunaan kumpulan al-Qaeda.

Media-media Barat juga turut memuatkan perkembangan kumpulan pemberontak, Tuareg yang sedang giat menuntut kemerdekaan di kawasan yang didiami mereka di utara Mali di beberapa buah negara di utara Afrika. Sementara baru-baru ini, Amerika Syarikat telah mengumumkan bahawa mereka bakal menamatkan misi pengaman yang sedang dijalankan di Afghanistan bersama-sama dengan negara-negara dalam Pakatan Atlantik Utara (NATO).

Andaian kedua, krisis di Mali ini mempunyai kaitan dengan faktor perkembangan kuasa dan pengaruh China di benua Afrika. Menurut seorang sarjana hubungan antarabangsa dari Zimbabwe, Dr. Knocks Tapiwa Zengeni, dalam kertas kerjanya yang bertajuk Sino-African Concerns: Emerging Concerns and Dynamics yang telah dibentangkan di The Fourth International Conference on International Studies (ICIS 2012) di Kuala Lumpur yang lalu, benua Afrika yang diketahui kaya dengan pelbagai sumber galian, mineral dan ekonomi kini sedang menjadi emerging battleground di antara dua buah negara kuasa besar dunia iaitu China dan Amerika Syarikat.

Inisiatif China di benua tersebut dianggap oleh Amerika Syarikat sebagai satu bentuk ancaman kepada kepentingannya dan cubaan untuk mengurangkan pengaruh Amerika Syarikat dalam dunia global termasuk di Afrika.

Pada ketika ini, China merupakan negara pedagang utama di Afrika. Dagangan luar China dengan negara-negara di benua tersebut dikatakan telah meningkat lebih 16 kali ganda antara tahun 2000 hingga 2011.

Pada tahun 2011, jumlah dagangan antara China dan negara-negara Afrika telah mencapai hampir AS$106 bilion, satu jumlah yang tidak mampu dicapai oleh Amerika Syarikat dan sekutu-sekutu Baratnya.

Selain daripada itu, China juga dikatakan antara pengeksport utama senjata dan peralatan ketenteraan bagi negara-negara Afrika. Semua senjata keluaran China dikatakan dijual menerusi pasaran gelap kepada kumpulan-kumpulan pemberontak di beberapa negara di Afrika.

Ringkasnya, tujuan utama campur tangan Barat menerusi Perancis dalam krisis di Mali adalah sangat jelas iaitu untuk memelihara kepentingan negara-negara kuasa besar dunia di Afrika. Usaha untuk mengekang perkembangan terorisme global mungkin juga sangat penting.

Tetapi negara-negara kuasa besar dunia ini sebenarnya ingin melihat lebih daripada itu. Apa yang utama bagi mereka ialah kepentingan mereka di benua Afrika dan dunia global tidak boleh diancam oleh sesiapa sahaja.

Campur tangan Barat dalam krisis di Mali dan serangan kumpulan Jihadis di Algeria sebenarnya satu permulaaan kepada satu episod baru penguasaan negara-negara besar dunia di benua Afrika.

Mungkin kita akan dapat melihat sekali lagi satu proses scramble Africa yang pernah berlaku satu ketika dahulu dalam lipatan sejarah dunia, tetapi dalam bentuk baru dan penuh dramatik dan manipulasi.